باید و نبایدهای شفاعت
آیاتی که شفاعت را انکار میکند، شفاعت استقلالی را نفی مینماید؛ یعنی هیچ کس بدون اجازه خداوند و برنامه او، قادر به شفاعت از کسی نیست. اما آیاتی که شفاعت را اثبات میکند، نخست آن را اصالتا برای خدا میداند و به صورت تبعی برای غیرخدا؛ البته به شرط اذن او، یعنی کسانی درقیامت با اذن پروردگار و تحت برنامه او، از افرادی شفاعت کرده و موجب نجات آنان از عذاب میشوند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، خداوند در آیه ۴۸ سوره بقره میفرمایند: «وَ اتَّقُوا یَوْماً لا تَجْزی نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَیْئاً وَ لا یُقْبَلُ مِنْها شَفاعَةٌ وَ لا یُؤْخَذُ مِنْها عَدْلٌ وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ؛ و از روزی پروا کنید که هیچ کس از کسی حقّی را ادا و حاجتی را روا و عذابی را دفع نمیکند، و نه از کسی شفاعت پذیرفته میگردد و نه از کسی (برای رهایی از عذاب) عوض گرفته میشود، و نه یاری میشوند».
مقدمه
بعضی افراد - ازجمله یهود - درباره قیامت، باورهای غلط و امیدهای نابجایی داشته و دارند. این آیه، خط بطلانی بر این باورهای نادرست است. یهود گمان میکردند روز قیامت، اجدادشان شفیع آنان خواهند شد؛ چنانکه بت پرستان، بتها را شفیع خود میپنداشتند! برخی از آنان قربانی کردن را کفاره گناهان دانستند و اگر پول نداشتند، یک جفت کبوتر را سر میبریدند! گروهی از آنان همراه مردگان طلا و زیورآلات دفن میکردند، تا برای جریمه گناهانشان بپردازند! غافل از اینکه روز قیامت تمام سببها قطع، نسبتها محو و زبان عذرخواهی بسته میشود و مال و فرزندان کارآیی نخواهند داشت، قدرتها پوچ میشوند و فدیه پذیرفته نمیشود.
نکات تفسیری
۱. تفاوت مجازات در آخرت و دنیا، در دنیا برای نجات مجرمان از مجازات، راههای گوناگونی میپیمایند:
الف- گاه یک نفر جریمه دیگری را پذیرا میشود و آن را ادا میکند.
ب- به شفاعت متوسل میشوند و اشخاصی را برمیانگیزد که از او شفاعت کنند.
ج- سعی میکند با پرداختن غرامت خود را آزاد کند.
د- از دوستان و یاران کمک میگیرد، تا از او دفاع کنند و گرفتار چنگال مجازات نشود.
اینهها راههای مختلف فرار از مجازات در دنیا است؛ ولی طبق آموزههای قرآن، هیچ یک از این امور در آنجا به کار نمیآید. تنها راه نجات، پناه بردن به ایمان و تقوا و استمداد از لطف پروردگار است.
۲. مباحثی درباب شفاعت:
الف- شفاعت در اصطلاح
شخصی که به شفیع متوسل میشود، در حقیقت نیروی خودش را به تنهایی برای رسیدن به هدف کافی نمیبیند؛ لذا نیروی خود را- که آمیزهای از ایمان، تقوا و عمل صالح است- به نیروی شفیع پیوند میدهد و در نتیجه، به آنچه میخواهد نایل میشود و از قهر خداوند نجات مییابد.
ب- آیات قرآنی درباره شفاعت
آیات قرآن درباره شفاعت به چهار دسته تقسیم میشوند:
الف- آیاتی که به طور مطلق شفاعت را نفی می کند(۲۵۴/ بقره) و (۴۸/ بقره).
ب- آیاتی که شفیع را فقط خدا میداند(۴/سجده) و (۴۴/ زمر)
ج-آیاتی که شفاعت را به اذن و فرمان خدا مشروط میکند(۲۵۵/ بقره) و(۲۳/سبا)
د- آیاتی که برای شفاعت شونده شرایطی بیان میکند:
۱. رضایت و خشنودی خداوند(۲۸/ انبیا)
۲. داشتن عهد وپیمان(منظور از این عهد و پیمان، ایمان به خدا و پیامبران است)(۸۷/ مریم).
ج. جمعیندی آیات
آیاتی که شفاعت را انکار میکند، شفاعت استقلالی را نفی مینماید؛ یعنی هیچ کس بدون اجازه خداوند و برنامه او، قادر به شفاعت از کسی نیست. اما آیاتی که شفاعت را اثبات میکند، نخست آن را اصالتا برای خدا میداند و به صورت تبعی برای غیرخدا؛ البته به شرط اذن او، یعنی کسانی درقیامت با اذن پروردگار و تحت برنامه او، از افرادی شفاعت کرده و موجب نجات آنان از عذاب میشوند.
پیامها:
ترس از حضور در دادگاه الهی، بدون وجود و کیل یا شفیع، زمینه تقویت ایمان به معاد و آماده شدن برای حضور در دادگاه الهی است(واتقوا یوما).
در برابر عقاید خرافی و باطل، با قاطعیت برخورد کنیم؛ همان طور که خداوند در مقابل عقاید خرافی یهودیان به صراحت میفرماید: «لایقبل» و «لایوخذ».