با تاریخچه «صحن آزادی» حرم امام رضا آشنا شویم
بهشت ثامن الائمه (ع) در قسمت زیرین صحن آزادی احداث شده است. این مکان دارای دو ورودی مجزا در شمالشرقی و جنوبشرقی صحن آزادی است و با توجه به قداست اماکن متبرکه، پیکر مطهر شهدای هشت سال دفاع مقدس و همچنین برخی از خدام حرم رضوی در این مکان دفن شده است.
صحن آزادی یا همان صحن نو در قسمت شرقی حرم مطهر و در پایین پای مبارک حضرت رضا علیه السلام ساخته شده است. این صحن از قسمت جنوب به رواق امام خمینی ره می رسد. قسمت غربی صحن آزادی زائران را به سمت روضه منوره راهنمایی میکند. شمال این صحن به بست شیخ حر عاملی میرسد و قسمت شرقی صحن هم به ورودی شیخ حر عاملی و خیابان نواب صفوی منتهی میشود.
صحن آزادی که از جمله صحنهای بزرگ و قدیمی حرم به شمار میورد ۴هزار و ۳۴۰ مترمربع مساحت دارد. این صحن را میتوان بنای برجای مانده از دورۀ قاجاریه دانست؛ چرا که ساخت آن به دستور فتحعلیشاه و با مباشرت فرزندش علی نقی میرزا و معماری حاج آقاجان - صاحب بازارچۀ معروف حاجآقاجان در مشهد - آغاز شد و بنای آن در روزگار ناصرالدین شاه قاجار به پایان رسید.
ماجرای سقاخانهای که خراب شد
همانطور که در مطلب مربوط به صحن انقلاب اسلامی اشاره شد، صحن آزادی هم مشابه صحن عتیق، چهار ایوان دارد و در میانه این صحن نیز مانند صحن انقلاب اسلامی سقاخانهای ساخته شده بود. اما ازآنجاکه این سقاخانه، هنگام عرض سلام و ادای احترام از درب شرقی، بین زائران و ایوان طلا حائل میشد، در اواخر حکومت قاجار یعنی حدود سال ۱۲۷۱ هجری شمسی تخریب و حوض آب بزرگی با باغچههایی زیبا در اطراف آن ایجاد شد.
مشخصات ایوانهای صحن آزادی
ایوان غربی صحن آزادی که ایوان طلاست، بیش از بیست متر ارتفاع دارد و مختص به تشرف بانوان به داخل حرم است. ازآنجاکه این ایوان در زمان ناصرالدین شاه قاجار بازسازی و خشتهای زرین آن ساخته شده است، به ایوان طلایی ناصری هم مشهور است.
ایوان جنوبی یا ایوان ساعت از دو ایوان تشکیل شده است و بر فراز آن ساعتی بزرگ قرار دارد. این ساعت تا قبل از سال ۱۳۳۶ هجری شمسی، روی ایوان غربی صحن انقلاب اسلامی قرار داشت. نقل شده که این ساعت در زمان ناصرالدین شاه قاجار و به سال ۱۲۷۸ هجری قمری از منچستر انگلستان تهیه شده است.
در چهار طرف صحن آزادی مجموعا ۵۶ حجره و غرفۀ فوقانی و تحتانی قرار دارد. از حجره ای در جنوب غربی آن، دری به رواق شیخ بهایی گشوده میشود که مقبرۀ وی نیز در همین رواق است.
ایوان شرقی این صحن به باب السلام و ایوان شمالی آن نیز به ایوان تلگرافخانه مشهور است. بهشت ثامن الائمه شمارۀ یک در زیر این صحن قرار دارد.
بهشت ثامن الائمه کجاست و چه افرادی در آن مدفون شدهاند؟
بهشت ثامن الائمه (ع) در قسمت زیرین صحن آزادی احداث شده است. این مکان دارای دو ورودی مجزا در شمالشرقی و جنوبشرقی صحن آزادی است و با توجه به قداست اماکن متبرکه، پیکر مطهر شهدای هشت سال دفاع مقدس و همچنین برخی از خدام حرم رضوی در این مکان دفن شده است.
طبق سنتی که از دیرباز وجود داشته، دربهای بهشت ثامن الائمه (ع) همه روزه قبل از طلوع آفتاب باز شده و همزمان با غروب آفتاب بسته میشود.