گفتوگوی تفصیلی با رئیس پیشین سازمان حج و زیارت
چرا خدمت رسانی به زائران متمرکز شد؟
حاج محمدحسین رضایی چهرهنامآشنایی در برگزاری حج و عمره در ایران است؛ دوره طولانی بیست ساله حضور او در راس سازمان حج و زیارت، شاید یکی از پایدارترین ادوار مدیریت در سازمانهای فرهنگی ایران باشد.
او كه دانشآموخته كارشناسيارشد مديريت و متولد ۱۳۲۷ است، از اواخر شهريور ماه سال گذشته مشاور نماينده وليفقيه در امور حج و زيارت و از بهمنماه نيز بهعنوان نماينده رييسجمهور در امر نماز منصوب شده است.
وي توضيح ميدهد كه علاوه بر اينها بخشي از وقتش را صرف فعاليتهاي خيريه امام رضا (عليهالسلام) ميكند و بخشي ديگر را در رياست موسسه خانواده مطهر كه رسالت اصلياش تحكيم نهاد خانواده مبتني بر فرهنگ قرآني و سنت رسول اكرم (ص) اعلام شد، اختصاص داده است.
رييس پيشين سازمان حج و زيارت ايران كه حالا چند روزي است به مدينهمنوره آمده و در بيشتر بازديدهاي عمومي اميرالحاج ايران و رييس سازمان حج و زيارت حضور دارد و معمولا زائران ميانسال او را به اسم ميشناسند، در دفتر پايگاه اطلاعرساني حج حضور يافت و به پرسشهاي ما پاسخ داد.
محور گفتوگو بررسي روند تمركزگرايي در خدمترساني به زائران ايراني بود؛ امري كه رضايي با طمانيه تاريخچه آن را شرح داد و پيشنهادهايش را براي آينده نيز گفت.
قسمت اول اين گفتوگو را با هم ميخوانيم…
پرسش ابتدايي ما درباره روندي است كه در زمينه تمركزدهي به خدماترساني در مجموعه سازمان حج و زيارت طي شده و به امروز رسيده است، در اين بخش ديدگاه خود را بيان بفرماييد.
يك معناي سوال شما اين است كه حج در گذشته خصوصي بوده و طي اين سالها رفتهرفته دولتي شده و فرض ديگرش هم ميتواند اين باشد مديران كاروان نقش بازي در اداره حج داشتهاند و سازمان به سمت محدودسازي آنها رفته است.
هر دو سوال را ميشود مطرح كرد.
حج مقاطعي را گذرانده است كه در آنها ميشود چرايي اين تغييرات را نشان داد، مانند اينكه روحانيون زماني مدير كاروان بودهاند و امروز آنها ديگر اصلا در اين بخش فعاليت نميكنند و آنروز بحثهاي بسياري در اينباره صورت گرفت. يا اينكه سطح سواد مديركاروان ارتقا پيدا كند و اكنون بخش عمدهاي از مديران كاروان، داراي سوابق دانشگاهياند.
و بخشي از آنها حتي وبلاگنويس هستند.
اين تحول با سختي و همت بسياري بهوجود آمد؛ در پيش از انقلاب مديركاروان با يك نرخ مصوب، ثبتنام ميكرد، اما بليت، اسكان، تغذيه و… همه برعهده مديركاروان بود و نهايتا يكسري ناظر براين امور نظارت ميكردند.
شبيه كاروانهايي كه اكنون زائران ايراني خارج از كشور را پوشش ميدهند.
بله. البته عدد زائر اونموقع خيلي زياد نبود. بعد از انقلاب ابتدا آقايان ميناچي، لولاچيان و توكليبينا مسووليت سازمان حج را برعهده گرفتند تا آذر ۶۲ كه بنده در اين مسووليت مشغول شدم. و جالب آنكه آقايان لولاچيان و توكليبينا كه از چهرههاي سرشناس بازار بهشمار ميآمدند، تلاش كردند تا بخش از فعاليتهاي سازمان حج را دولتي و متمركز كنند. در واقع بايد ديد كه چه فضايي وجود داشته كه اين عزيزان بدين نتيجه ميرسند كه بايد تا آنجايي كه ممكن است محدوده اختيارات مدير كاروان را ساماندهي كنند. و من بعدها هر چه فكر كردم، ديدم اين تدبير درستي بوده است و حتما ميبايست اتفاق ميافتاد.
چرا؟
خب در اينجا رويههاي بسياري وجود داشت و اول از همه مساله منابع و ارز بود، بهويژه در دوره ابتدايي جنگ كه كشور با مسائل جدياي در اين زمينه روبهرو بود. مثلا در بحث خريد بليت، مديران كاروان با پول تخصيصيافته از سازمان، تكبهتك از شركت هواپيمايي بليت تهيه ميكردند، سازمان به اين نتيجه رسيد كه با هواپيمايي قرارداد ببندد و واسطه حذف شد. اين نكته اول. نكته دوم ما حدود هزار و دويست مديركاروان داشتيم و همه آنها به مكه و مدينه ميآمدند تا منزل اجاره كنند و اين بهشدت به ضرر كشور بود.
زائران هم متضرر ميشدند؟
خير. آنها با ۲۷ هزار تومان ثبتنام كرده بودند و اين قيمت قطعي بود، ما امكان افزايش هزينه را داشتيم. بهويژه آنكه از امام هم در اين مورد سوال كرده بوديم و ايشان فرمودند كه متوسط هزينه را حساب كنيد و هر رقمي كه شد، آنرا قطعي بگيريد تا مردم بدانند كه با پرداخت اين عدد، مستطيع شدهاند. پول ما كاملا محدود بود و دولت هم در مقابل اين پول، ارز در اختيار سازمان ميگذاشت و اگر رقابت مديران كاروان مشكل ايجاد ميكرد، حتما بايد در اينباره تدبير ميشد.
به لحاظ زماني، موضوع اسكان مربوط به چه سالي است؟
اين زمان به حدود سال ۶۱-۶۲ باز ميگردد. آنها در بحث مسكن يك كار تركيبي انجام ميدادند، بدين نحو كه از هر استاني تعداد نماينده انتخاب شد و آن نماينده برگزيده مديران كاروانها به همراه نماينده سازمان حج و زيارت، در زمينه اسكان اقدام ميكنند و در صحنه عمل ميبينند كه اين كار چه ميزان صرفهجويي ارزي مطلوبي بهوجود آورده است. كشورهاي ديگر نيز هم اكنون به اين نتيجه رسيدهآند و نميگذارند كه افراد بهصورت انفرادي براي اجاره مسكن در مكه و مدينه عمل كنند.
ادامه دارد…