در کنگره بین المللی «حج؛ جهان اسلام، چالش ها و راهکارها» مطرح شد:
حج ظرفیتی گفتمانی برای حل مشکلات جهان اسلام ایجاد می کند
اندیشمندان جهان اسلام تاکید کردند: حج، یک ظرفیت گفتمانی ایجاد میکند تا نخبگان جهان اسلام بتوانند در کنار اعمال و مناسکی که به جا میآورند، با گفتمانهای متفاوت مسائل جهان اسلام را بررسی کرده، راهکارهای مناسب را شناسایی کنند و در اختیار مردم و رهبران قرار بدهند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، کنگره بین المللی حج با عنوان «حج؛ جهان اسلام، چالش ها و راهکارها» عصر روز چهارشنبه (30 تیرماه) از سوی حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت و با شرکت جمعی از اندیشمندان و علمای جهان اسلام به صورت مجازی برگزار شد.
حج مسیری برای همدردی، صلح و امنیت پایدار است
مولانا «عبیدالله خان اعظمی» از رهبران اهل سنت هند هم در کنگره بینالمللی «حج؛ جهان اسلام، چالشها و راهکارها» فواید دنیوی و اخروی حج را بسیار زیاد توصیف کرد و گفت: حج، صحنه زیبایی از فراوانی در وحدت است.
وی با بیان اینکه «لا اله الا الله، محمد رسول الله»، شعار امت واحده ملت اسلام است؛ افزود: مراد از حج، سفر به بیت الله با قصد زیارت است.
این عالم اهل سنت ادامه داد: حج یک اجتماع جهانی است، جایی که همه چشمه های سالمِ زندگی ملتِ اسلامی پیدا می شود و رفع ھمه نقصها در فلسفه حج نهفته است.
وی فلسفه حج را تحریک جهان اسلام و بیداری و تلاش تا رسیدن به نتیجه ارزیابی کرد و گفت: سازمانهایی مانند سازمان ملل، برای برپایی صلح جهانی تشکیل شدهاند، هدفشان احیای عدالت در جهان و از بین بردن ظلم است؛ صحبتهایشان درباره سیاست، بشریت و رفاه بشر است. در این سازمانها ملتها با هم دیدار نمیکنند؛ بلکه نمایندگان آنها هستند که با هم صحبت میکنند و بعضی اوقات ترفندهای بیرحمانهای نیز در این صحبتها نهفته است.
مولانا عبیدالله خان اعظمی در بیان مثالی گفت: وقتی درباره رفاه، پیشرفت و شکوفایی بشریت صحبت میکنند، توطئههایی برای رسیدن به منافع شخصی، در پشت این صحبتها دیده میشود. در صحبت از برقراری نظم عمومی نیز سعی میکنند جای ظالم و مظلوم را عوض کنند.
وی آمریکا را شیطان اکبر خواند و تصریح کرد: در عراق چه اتفاقی افتاد؟ چگونه ایران مقصر شناخته میشود؟ چگونه لیبی تخریب شد؟ فلسطین چگونه مورد ظلم و ستم قرار گرفت؟ چگونه پرچم ظلم در چچن و بوسنی برافراشته شد؟ چگونه شعله قرمز برافروخته شد؟ این را کل دنیا میبیند .
این عالم اهل سنت، اجتماعاتِ سیاسی جهانی مانند سازمان ملل را بیفایده توصیف و تصریح کرد: آنچه از بطن این اجتماعات بیرون میآید، جز نابودی و تباهی بشریت نیست.
وی در مقابل این سازمانهای جهانی به حج ابراهیمی اشاره کرد و گفت: حج ھم یک اجتماع جهانی است؛ در پس این اجتماع جهانی، تخیلات پاکیزہ آشکار وجود دارد.
مولانا عبیدالله خان اعظمی، اقوام مختلفی که به هر وسیله خود را به مناسک حج میرسانند را مورد توجه قرار داد و گفت: در این میان اختلاف کشورها، عقاید، فرقهها، زبانھا، فرهنگ و تمدن وجود دارد، اما از آنجا که مرز حرم شروع میشود، لباسهای کل جهان از تن خارج میشود و همه یک سرود میخوانند؛ «لبیک اللهم لبیک».
وی مراسم حج را در ایجاد وحدت در جهان منحصر به فرد عنوان و تصریح کرد: افسوس که امروز ملت اسلام از فلسفه بزرگ حج بهرهای نمی برند؛ حج مسیری برای همدردی، صلح و امنیت پایدار است.
این عالم اهل سنت، وجود امنیت را مهمترین مسأله جهان امروز دانست و گفت: بدون امنیت، سعادت در جهان برقرار نمیشود؛ بیت الله مرکز امنیت است؛ جایی که حتی نمی توان حیوانات را کشت به انسان سیلی زد و درختان را قطع کرد، جایگاه آرامش و امنیت همگانی است. ملتهای مسلمان از موسم حج استفاده درستی ببرند؛ سود کامل این مراسم تنها در صورتی حاصل میشود که قصد و هدفی برای آن متصور باشیم و به این وسیله بدیها و بیحجابیها را به صورت دائم از خود دور کنیم.
وی تصریح کرد: اگر مسلمانانی که در سراسر جهان جمع هستند، متحد شوند و در اقدامی عملی، برگرفته از فلسفه حج، تظاهرات انقلابی انجام دهند، دیگر مردم جهان جذب اخلاق اسلامی و ایستادگی مسلمانان در برابر ظلم شده و جهان در برابر این ظلم خواهد ایستاد.
حج ظرفیتی گفتمانی برای حل مشکلات جهان اسلام ایجاد می کند
دکتر گودرزی، معاون دانشگاه امام صادق (ع) هم در سخنانی با موضوع «پیشرانی حج در تحولات آینده جهان اسلام» اظهار داشت: برگزاری مراسم حج با ابعادی که دارد و مؤلفههایی که دارد، در جهان اسلام ایجاد اعتماد به نفس میکند.
وی ادامه داد: اینکه یک اندیشهای بتواند میلیونها نفر را در یک ساعت و روز مشخص با اعمال و رفتار مشخص سازماندهی کند، یک مدیریت اندیشهای را نشان میدهد؛ یعنی این اندیشه توان مدیریت کردن جوامع را دارد و توان جامعهسازی دارد.
وی اندیشهای که توان مدیریت حج را با ابعاد اشاره شده را داشته باشد، توانمند در دادن اعتماد به نفس به افراد خودش هست و اظهار داشت: اعتماد به نفس نخستین کلید حل مشکلات است.
وی در بیان نکته دوم ابراز داشت: ظرفیت حج، یک ظرفیت گفتمانی ایجاد میکند تا نخبگان جهان اسلام بتوانند در کنار اعمال و مناسکی که به جا میآورند، با گفتمانهای متفاوت مسائل جهان اسلام را بررسی کرده، راهکارهای مناسب را شناسایی کنند و در اختیار مردم و رهبران قرار بدهند.
این ظرفیت گفتمانی نخبگان در حج، خود پیشران دیگری برای مدیریت تحولات آینده است.
وی در اشاره به نکته سوم صحبتهای خود گفت: جنس تحولات جهان اسلام در دو دسته قابل جمعبندی است؛ یکی تحولات سختافزاری و فنآوری که در سطح جهان اتفاق میافتد و جهان اسلام را هم تحت تأثیر خود قرار میدهد که اتفاقاً از این محضر حج میتواند یک فرصت باشد برای اینکه بعضی از فناوریها را در ایام حج هم به کار ببریم و اثرات آن را هم ببینیم و انتقال فناوری در این حوزه شکل بگیرد.
وی که بر بعد نرمافزاری تحولات جهان اسلام تأکید بیشتری داشت اظهار داشت: در بعد نرمافزاری اگر قبول کردیم که یکی از مشکلات آینده همه جوامع بویژه جهان اسلام اثرات فناوریهای نرم، یا به تعبیری فناوریهای هویتساز بر جوامع است؛ یا مشکلاتی که مردم در موضوع ذهن و فکرشان برایشان اتفاق میافتد، حج این توان را دارد که بتواند در ابعاد فناورانه و چه فناوری سخت و چه فناوری نرم و با تأکید بر فناوری نرم مشکلات را رصد و پایش کند و برای آنها راهکار بدهد.
وی به وجود آمدن این تحولات نرم را از سه طریق میسر دانست و ابراز داشت: از طریق گفتمان نخبگان، از طریق گفتمان حاکمان و از طریق مراوده مردم و حجاجی که در حج هستند یا افرادی که در حج مرتبط هستند، ممکن است این اتفاق بیفتد.
وی در باب پیشرانی حج درباره تحولات آینده جهان اسلام توضیح داد: ابعاد سیاسی حج بسیار مهم است؛ در حج ابعاد و مؤلفههای سیاسی هم مهم است، مانند موضوع برائت از مشرکین، فلسطین، جهان اسلام، همین موضوع کرونا در جهان اسلام و مسائل دیگر، حج این توان را دارد که نه تنها گفتمانسازی کند، بلکه راهکار تولید کند، بلکه به استقرار و اجرای راهکارها در سطح جهان اسلام کمک کند تا این مشکلات حل شوند.
وی افزود: در بسیاری از مسائل جهان اسلام مانند کرونا، موضوع فلسطین، بیداری اسلامی، جریانهای تکفیری و مانند اینها، جریان حج میتواند یک جریان زنده و پویا برای این باشد که ما در آنجا تولید محتوا کنیم و این تولید محتوا را عرضه کنیم تا بتوان بخشی از مشکلات را حل کرد.
وی حج را دارای ظرفیت بالای انگیزشی عنوان کرد و گفت: در سطح جهان اسلام بسیاری از مردم انگیزه دارند که در حج شرکت کنند؛ تشرف به مسجد الحرام و مدینه منوره و تنفس در آن فضا، به ما امکان میدهد که انسانسازی کنیم؛ یکی از ظرفیتهای حج انسانسازی است؛ آثار و برکات روحی و معنوی که حج در افراد ایجاد میکند، باعث میشود شما یک توان بالای پرورش داشته باشید.
وی افزود: در نگاه دینی ما هم تزکیه و هم تربیت لازم است؛ حج فضا و صحنهای است که در آن صحنه انسانها هم تزکیه میشوند، هم تعلیم میبینند که این باعث میشود استعدادهای آنها رشد کند و تقویت شود؛ برای حل مشکلات آتی جهان اسلام، کنار بحثهای فناورانه و انگیزشی نیاز به انسانهای معتقد و دارای اراده داریم؛ حج ظرفیت تولید چنین انسانهایی را دارد.
وی در بیان نکتهای دیگر اظهار داشت: اگر ما تمدن را در یک نگاه کلان، پاسخ به سئوالات کلیدی انسانها دانستیم، تمدن یا حداقل بخش فناوری نرم تمدن و بخش نرمافزاری تمدن را هویتسازی دانستیم که این هویتسازی خود را در سبک زندگی افراد و در تعاملات افراد و در اندیشه افراد نشان میدهد؛ اگر این را شما حداقل به عنوان مؤلفه نرم تمدن معرفی کردید، حج این ظرفیت بالا را دارد که بتواند در مسلمانان یک هویت متمایز تشکیل دهد و اگر شما موفق شدید که یک هویت متمایز برای مسلمانان تعریف کنید، این هویت متمایز به معنی دقیق و عالمانه کلمه است، این تمایز لزوماً به معنای برتری نیست؛ شاید تقوا ویژگی مهم این حرکت باشد.
وی حج را به شرط رعایت چهار مطلب دارای ظرفیت هویتسازی عنوان کرد و این شروط را اینگونه برشمرد: نخست اینکه فرآیند حج را تنها یک مراسم ساده در ماه ذیالحجه نبینیم؛ فرآیند حج فرآیندی است که در طول سال تداوم دارد و نخبگان بایددر طول سال گفتوگو کنند و مردم توجه کنند، ثمره و میوه آن را در ایام حج بچینند.
وی در بیان شرط دوم اظهار داشت: حج در همه ابعاد و مؤلفههای خود دقیق و عملیاتی دیده شود؛ اثربخش دیده شود، هم در بعد معنوی، هم در بعد رفتاری، هم در بعد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آن اثربخش دیده شود.
وی در بیان نکته سوم ابراز داشت: ابعاد اقتصادی حج به خاطر درگیری کل جهان اسلام با مشکلات اقتصادی باید مورد توجه باشد؛ حج فرصتی است که میتواند توازنی اقتصادی بین جهان اسلام برقرار کند؛ و این توازن خود میتواند مفید باشد و در ابعادی که قبلاً اشاره شد تأثیر بگذارد.
وی نکته چهارم را اینگونه بیان کرد: حج باید نشانه وحدت جهان اسلام باشد؛ هر چیزی که در حج وحدت جهان اسلام را به هم بزند، میتواند به ظرفیت تمدنی خود ضربه بزند؛ منتها این وحدتی را که اشاره میکنیم، از سوی دیگر نباید به شکل منفعل دیده شود؛ وحدت فعال، وحدت پیرامون پیامبری واحد، کتابی واحد، قبلهای واحد، مسائلی واحد، آیندهای واحد و سرنوشتی واحد باشد.
وی تصریح کرد: این واحد بودن به معنای یکسان بودن نیست، بلکه به معنای همسو بودن است؛ جهان اسلام باید تمرین همسویی، تمرین کار مشارکتی، تمرین همفکری و تمرین هم افزایی کند و حج یک صحنه خوب برای این تمرین و فرصتی مغتنم برای این کار است.
حج از بزرگترین و جامعترین مناسک دین اسلام است
حجتالاسلام و المسلمین محمدحسن زمانی مسئول دفتر امور سیاسی و اجتماعی حوزه های علمیه کشور، نیز در کنگره بینالمللی «حج؛ جهان اسلام، چالشها و راهکارها» به موضوع «نقش منافع امت در تشریع حج» اشاره کرد و گفت: حج از بزرگترین و جامعترین مناسک دین اسلام است. حج از سه رکن عقیدتی توحید، نبوت، معاد و بسیاری از عبادات مانند نماز، روزه، انفاق، جهاد و امر به معروف و نهی از منکر تشکیل شده است. در نتیجه عبادتی است که بسیاری از احکام اسلامی را در خود جا داده است.
وی درباره ابعاد مختلف حج اظهار داشت: در بعد توحید، حاجی از ابتدای مناسک ندا میدهد:«لبیک اللهم لبیک لبیک لا شریک لک لبیک»، در بعد نبوت نیز سخن از مقام ابراهیم است، در بعد معاد نیز لباس احرامی که فرد محرم به تن می کند مانند لباس انسان در زمانی است که در قیامت از قبر خارج میشود و به سمت محشر میرود.
مسئول دفتر امور سیاسی و اجتماعی حوزه های علمیه کشور، درباره شباهتهای حج به اعمالی مانند نماز، روزه، پرداخت انفاق و خمس و زکات اشاره کرد و گفت: حجّاج در هنگام رمی جمرات در حال مقابله با شیطان و تمام برنامه های شیطانی برای گمراه کردن انسان هستند. بنابراین حج از جمله جامع ترین مناسک اسلامی است.
وی در بیان اهداف شارع از حج گفت: راهی برای کشف مقاصد شریعت در تمامی عبادات و مناسک وجود ندارد؛ انسان به تنهایی نمی تواند مقاصد شریعت را در همه امور عبادی کشف کند بلکه نیازمند آیات قرآنی و احادیث شریفه است که به بیان مقاصد شریعت میپردازند.
حجتالاسلام زمانی با استفاده از آیات قرآن، چهار منفعت موجود برای مردم در حج را اینگونه برشمرد: فایده نخست اینکه در تشریع حج عمق یافتن در عبودیت و یادخدا در همه اوقات و زمانها وجود دارد. فایده دوم هدایت انسان است؛ خداوند اراده کرده است که کعبه را به عنوان اصلیترین مرکز برای انتشار هدایت قرار دهد. بر امت اسلامی واجب است که مکه و مسجد الحرام و حج را به عنوان اصلی ترین مرکز برای انتشار هدایت و تبیین معارف اسلامی و الهی در تمام کره خاکی قرار دهند. این امر بر تمامی حجاج، علما و بویژه مسئولان حج واجب است. که البته مسئولان فعلی حج تنها انتشار وهابیت را در دستور کار خود قرار دادهاند.
مسئول دفتر امور سیاسی و اجتماعی حوزه های علمیه کشور ادامه داد: فایده سوم انفاق است. ذبح یکی از منافع حج است. حجّاج هم باید خود از قربانی بخورند و هم به فقرا انفاق کنند.تفاوتی بین فقرایی که در مکه وجود دارند یا فقرایی که در دیگر کشورهای اسلامی هستند، نیست؛ بنابراین یکی از واجبات بر حجّاج و مسئولان حج و علما این است که راههای کمک به فقرا و انفاق را در همه کشورهای اسلامی بیابند.
وی در بیان فایده چهارم حج گفت: ایجاد وحدت میان امت اسلامی و تحقق عدالت و عدم تبعیض میان عرب و عجم یا سیاه وسفید یا فقیر و ثروتمند از دیگر فواید حج است.تحقق وحدت میان تمامی امت اسلامی و حجّاج یک از فوائد حج است.از این رو است که خداوند لباس حجاج در ایام حج را یک دست وبا یک رنگ قرار داد تا میان مسئول و غیر مسئول و ثروتمند و فقیر تفاوتی نباشد. بنابراین یکی از منافع تحقق وحدت میان تمامی مذاهب گوناگون اسلامی و میان تمامی کشورهای اسلامی است که مانند امت واحدی یک رنگ شود و گویی بنایی آهنین هستند.
حجت الاسلام زمانی تصریح کرد: متأسفانه نه تنها وحدت محقق نشده است بلکه مسئولان حج در عربستان سعودی تلاش میکنند تا میان مسلمانان تفرقه بیندازند و میان مذاهب اسلامی اختلاف به وجود بیاورند. آنان شافعیها و شیعه وصوفیه را تکفیر میکنند در حالی که بیش از نیم میلیارد نفر از مسلمانان صوفی هستند. چگونه ایشان را تکفیر میکنند و بدعت گذار میدانند؟ متأسفانه منافعی که باید در حج وجود داشته باشد، زائل شده است و حج، مرکزی برای تفرقه شده است.